دستگاه دياگ چیست و چگونه کار می کند؟

 در صنعت پيچيده قرن اخير کسب اطمينان نسبت به عملکرد صحيح سيستمها اهميت ويژه‌ای دارد. صنعت الكترونيك نيز يكی از مواردی است كه مورد توجه واقع شده است. دستگاههای عيب ياب كمك می‌كنند تا عيوب پديد آمده در دستگاه الكترونيكی مشخص شود. اين دستگاهها شامل انواع ولتمتر، اسيلوسكوپ و دستگاههای ويژه می‌باشند. افرادی كه در زمينه الكترونيك كار فنی يا مهندسی انجام داده باشند حتما با اين ابزارها آشنايی كامل دارند.

به دنبال لزوم بكارگيری مدارات الكترونيك در خودروها و كاربردی شدن آن در صنعت خودروسازي، مدارات گوناگونی مخصوص خودرو طراحی و بكارگرفته شد كه مدار كنترل آلودگی يكی از اين نوع مدارات است. متاسفانه در صنعت خودروسازی كشور ما اولين مدار الكترونيكی پيچيده‌اي كه مورد استفاده قرار گرفت مدار كنترل آلودگی موتور يا همان كامپيوتر موتور بود. درحاليكه مدارات بي شماری از قبيل كروز كنترل، كنترل سيستم تعليق (خودروی زانتيا) ، كنترل ايربگ، سيستم ضد سرقت و غيره سالهای سال در خودروها كاربرد داشته‌اند. عيب يابی اين سيستم ها به دليل پيچيدگيهايی كه دارند مستلزم استفاده از ابزارهای خاصی هستند كه به دياگ تولز (Diagnostic tool) معروفند.

دستگاه دياگ تولز يا عبارت فارسی آن دستگاه عيب ياب دستگاهی است الکترونيکی که با کامپيوتر خودرو ارتباط ديجيتالی برقرار کرده و با دريافت برخی اطلاعات از آن تعميرکار را برای عيب يابی خودرو کمک می‌كند. بهتر است علاقمندان محترم به اين موضوع توجه داشته باشند كه دستگاه دياگ يك دستگاه جادويی نيست و بيشتر زحمت عيب‌يابی را تعميركار بايد شخصا برعهده داشته باشد. اطلاعاتی كه دستگاه عيب‌ياب از كامپيوتر خودرو دريافت می كنند به چند دسته تقسيم می شوند:

1. كدهای تشخيص عيب سيستم انژكتوری (عمدتا عيوب الكترونيكي)
2. كدهای عملكردي موتور

كدهای تشخيص عيب مربوط به عيوب الكتريكی يا الكترونيكی هستند كه در سيستم انژكتوری موتور شامل سنسورها و انژكتورها و ساير عملگرها بوجود آمده و كامپيوتر خودرو آنها را تشخيص می‌دهد. اين كدها در حافظه كامپيوتر ذخيره شده و توسط دستگاه دياگ دريافت می شود. دستگاه دياگ بعد از دريافت اين كدها آنها را روی صفحه نمايش می دهد. تعميركار با مشاهده اين كدها متوجه می شود كه كداميك از قطعات معيوب است. اما سريعا نبايد نسبت به تعويض قطعه اقدام كرد!

عيوب مونتاژی يكی از عيوب رايج در سيستمهای انژكتوری موتور خودروها می باشند! تصور كنيد كه كانكتور يكی از سنسورها در جای خود شل شده باشد. مسلما وقتی اقدام به تعويض سنسور می كنيد، كانكتور آنرا جدا كرده و بعد برروی سنسور جديد محكم جا زده می‌شود ... از كجا معلوم كه سنسور اوليه سالم بوده و تنها كانكتور آن شل شده باشد. با اين كار، عيب شناسايی نشده و تنها بهای سنسور تعويضی به حساب صاحب خودرو نوشته می‌شود.

برای عيب يابی اولين قدم تعيين نوع خودرو و نوع كامپيوتر آن است. سعی كنيد آنرا درست انتخاب كنيد زيرا در غير اينصورت دچار مشكل خواهيد شد.

هر كارخانه خودروسازی موظف است برای تمامی خودروهای توليدی خود دستگاه دياگ مربوطه را تهيه و در اختيار تمامی تعميرگاهها و مراكز سرويس خود قرار دهد. در نتيجه كارخانه بنز فقط برای خودروهای بنز دستگاه دياگ تهيه خواهد كرد و نمی‌توان خودروهاي پژو يا رنو را با دستگاه دياگ بنز عيب يابی كرد. در حال حاضر خودوهای ساخت پژو، سيتروئن، نيسان، بنز و ... در ايران دارای پشتوانه فنی از شركتهای اصلی بوده و دارای دستگاه دياگ برای تمام محصولات خود هستند. اگر به دستگاه دياگ پـژو يا هر دستگاه ديگری مراجعه كنيد متوجه خواهيد شد كه در اولين مرحله نوع خودرو را بايد تعيين كنيد. كارخانه پژو انواع مختلفی خودرو توليد و عرضه می‌كند كه تنها انواع محدودی از آنها در ايران در دسترس است. اما كارخانه پژو موظف است دستگاه عيب ياب خود را برای عيب يابی تمامی انواع خودروی پژو طراحی و عرضه كند. پس در اولين گام برای عيب‌يابی بايد نوع خودرو را تعيين كرد.

خودروهای مختلف دارای كدهای عيب‌يابی متفاوتی هستند و ممكن است براساس طراحی از كدهای مختلفی برای تبادل اطلاعات بين كامپيوتر و دستگاه دياگ استفاده كنند. اين موضوع برای خودروهای توليدی يك كارخانه نيز ممكن است وجود داشته باشد. مثلا پژو ۴۰۵ و ۲۰۶دارای كد ارتباطی مختلفی می‌توانند باشند. حتی خودروی ۲۰۶ با تيپ متفاوت نيز ممكن است كدهای تبادل داده متفاوتی نسبت به هم داشته ياشند. پس سعی كنيد خودروی مورد عيب‌يابی را درست شناسايی كرده و در منوی انتخاب خودرو نوع خودرو را درست انتخاب كنيد.

دستگاه دياگ از طريق يک کابل به کانکتور مخصوص عيب يابی خودرو متصل می شود. اين کانکتور ممکن است درون اتاق و زير داشبورد باشد يا اينکه مانند سمند و پژو ۴۰۵ زير کاپوت قرار داشته باشد. به هرحال بايد کابل دستگاه عيب ياب را به کانکتور عيب يابی متصل کرد.

پس از آن نوبت به برقراری ارتباط می رسد. برای اين مرحله کامپيوتر يا کامپيوترهای خودرو بايد روشن باشند. پس لازم است سوييچ را کاملا باز کنيد (حالت اکسسوری کافی نيست) اما استارت نزنيد زيرا نيازی به روشن کردن موتور نيست. بلافاصله بايد ارتباط کامپيوتر با دستگاه دياگ برقرار شود. سپس وارد منوی Connect شويد و با كامپيوتر موتور ارتباط برقرار كنيد. اگر ارتباط كامل باشد پيامی روی صفحه می‌آيد و می‌گويد كه ارتباط برقرار شد. اگر حدود ۱۵ ثانيه بيشتر طول كشيد بدانيد كه جايی اشكال دارد. زيراكه ۵ ثانيه يا حتی كمتر كافی است.

عيب بابی از اين مرحله به بعد آغاز می‌شود. خواندن كدهای خطا كاريست كه بايد انجام دهيد ولی بايد با هوشمندی و مهارت برخورد كنيد. كدهای خطا را جامع درنظر بگيريد. زيرا مجموع چند كد خطا كه همزمان ظاهر شده اند می توان متوجه يك ايراد عمده شد ولی اگر تك تك آنها را در نظر بگيريد، متحمل هزينه هنگفتی خواهيد شد و ايراد خودروی شما نيز برطرف نخواهد شد. متاسفانه دستگاههای عيب ياب فاقد هوشمندی لازم درباره تعيين عيوب مركب هستند و لازم است تعميركار خبره اين عمل را شخصا به درستی انجام دهد.

خواندن پارامترهای كاری موتور روشن از ديگر قابليتهای دستگاههای عيب ياب است. پارامترهای موتور عبارتند از سرعت موتور، دمای هوا، دمای آب، آوانس جرقه، مقدار سوخت، لين يا ريچ بودن دود اگزوز، مقدار باز بودن دريچه گاز، مقدار باز بودن استپر موتور، و موارد ديگر كه با بررسی آنها می‌توان كاركرد موتور را دقيقا مورد بررسی و ارزيابی قرار داد. اگر كسی بتواند همزمان با بررسی كدهای خطا ، پارامترهای كاری موتور را نيز مد نظر قرار دهد می‌تواند به راحتی عيب موتور اعم از عيوب برقی يا حتی عيوب مكانيكی را نيز تشخيص دهد.

خواندن پارامترهای عملكردی موتور نيز يكی از داده های مهم محسوب می‌شود. يك تعميركار ماهر اغلب به اين داده‌ها اكتفا می‌كند و از كدهای عيب برای چك كردن تعمير استفاده می‌كند. پس سعی كنيد تحليل درستی از مقدار پارامترها داشته باشد. اين نوع تحليل نياز به تجربه و علم فراوانی دارد كه به راحتی قابل كسب است و تنها به مطالعه و دقت نياز دارد. برای نمايش پارامترها منوی مربوطه را انتخاب كنيد. در اين صورت جدولی شامل نام پارامتر و مقدار آن نمايش داده خواهد شد كه با برسی آنها می‌توان علاوه بر عيوب الكترونيكي، بسياری از عيوب مكانيكی موتور را هم به راحتی تشخيص داد.

تشخيص عيوب موتور براساس پارامترها عملكردی راه حل علمی برای تشخيص است. عزيزان مبتدی سعی كنند برای افزايش تجربه قبل از خواندن كدهای عيب‌يابی ابتدا پارامترهای عملكردی را مشاهده و آناليز كرده و عيب خودرو را حدس بزنند. سپس برای چك كردن خود از خواندن كدهای عيب استفاده نماييد

پيشتر تذکر داده شده که يک تعميرکار ماهر نيازی به استفاده از دستگاههای کامپيوتر موسوم به دياگ تولز ندارد زيرا بسياری از عيوب بوجود آمده در موتور خودروها منشاء مکانيکی داشته و دستگاه دياگ قادر به تشخيص آنها نيست. اما استفاده از دستگاه دياگ به عنوان دستگاه اندازه گيری مقادير عملکردی موتور کمک موثرتری برای تشخيص صحيح عيوب خواهد بود.